How We Teach Children a Separate Morality for Food Animals
by Robert Grillo, editor / founder of freefromharm.org
Σε μία αποκαλυπτική νέα έρευνα με τίτλο «Διαχωρισμός ηθικής αντίληψης μεταξύ τροφής και ζώων κατά την παιδική ηλικία», οι ερευνητές Kate Stewart και Matthew Cole του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ εξετάζουν πως εμείς, ως κοινωνία, μαθαίνουμε στα παιδιά μας μια ξεχωριστή ηθική στάση προς τα ζώα που προορίζονται για τροφή, πράγμα που παρεμποδίζει την φυσική τάση των παιδιών να προστατεύσουν και να νιώσουν συμπόνια προς όλα τα ζώα. Όπως υπογραμμίζει η έρευνα, όταν εξηγούμε στα παιδιά για πρώτη φορά από πού προέρχεται το κρέας, η πρώτη τους αντίδραση είναι αποστροφή. Οι γονείς αντιμετωπίζουν το ηθικό δίλημμα, εξηγώντας στα παιδιά τους γιατί τα ζώα φάρμας έχουν διαφορετικό ρόλο στις ζωές μας από τα άλλα ζώα.
Αυτές οι οικογενειακές παραδόσεις, σε συνδυασμό με την επίδραση της σύγχρονης ποπ κουλτούρας και των διαφημίσεων τροφίμων, «συμβάλλουν σε μία διαδικασία κοινωνικοποίησης γύρω από το φαγητό, όπου τα παιδιά μαθαίνουν να δημιουργούν ηθικές αποστάσεις μεταξύ των ζώων που τρώνε και αυτών με τα οποία διατηρούν συναισθηματικούς δεσμούς ή αισθάνονται ηθικά υπεύθυνα προς αυτά1. Ή, με άλλα λόγια, τα παιδιά μαθαίνουν ποια ζώα πρέπει να αγαπούν και ποια ζώα πρέπει να τρώνε, σύμφωνα με τις κοινωνικά αποδεκτές νόρμες.
Ωστόσο, αυτή η άκαμπτη ηθική «κατασκευή», δεν βγάζει νόημα για όλα τα παιδιά. Ένα μέλος της οργάνωσης Free From Harm πρόσφατα μας έγραψε, περιγράφοντας μία τρομακτική εμπειρία των παιδικών του χρόνων: «Όταν ήμουν πολύ μικρός, είχα ένα κατοικίδιο γουρουνάκι που κατέληξε στο σφαγείο. Του φέρθηκαν «ανθρώπινα» αλλά παρ’ όλα αυτά, το χτύπησαν στο κεφάλι για να το αναισθητοποιήσουν, το αποκεφάλισαν, το κρέμασαν από τα πίσω του πόδια και το έκοψαν κομμάτια κατά μήκος. Αυτό το γουρούνι ήταν ο καλύτερός μου φίλος, με είχε εμπιστευτεί και ένιωθα ότι το πρόδωσα. Ήμουν πολύ μικρός για να συνειδητοποιήσω ότι οι γονείς μου δεν θα έκαναν το ίδιο σε μένα ή τον αδερφό μου, κλονίστηκε η εμπιστοσύνη μου και φοβίες και εφιάλτες άρχισαν να με ταλαιπωρούν συχνά.»2
Μέσα από δημοφιλείς ταινίες, λογοτεχνικά διηγήματα και διαφημίσεις, οι Steward και Cole αναλύουν εις βάθος το πώς ορίζουμε τον ρόλο που παίζουν τα ζώα φάρμας στις ζωές των παιδιών μας καθώς και το πώς τα διαφοροποιούμε από τους ρόλους των άλλων δύο κύριων κατηγοριών ζώων: άγρια ζώα και κατοικίδια. Οι ταινίες «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών» (The Lion King), «Babe το ζωηρό γουρουνάκι» (Babe), «Οι κότες το’ σκασαν» (Chicken Run) και «Bambi το ελαφάκι» είναι μερικές από τις εικονικές ταινίες που εξετάζουν οι ερευνητές, αποκωδικοποιώντας προσεκτικά την πολύπλοκη ηθική κατασκευή τους για να αποκαλύψουν τα ισχυρά μηνύματα προς τα παιδιά μας. Εξίσου ενδιαφέρον είναι το πώς αυτές οι ταινίες του Χόλυγουντ, μεταφέρουν τα μηνύματά τους στην βιομηχανία του φαστ φουντ μέσω της διαφήμισης και των προσφορών προϊόντων στα παιδιά.
Ώστε το ηθικό δίδαγμα αυτών των ταινιών, περνάει από το σενάριο στο Happy Meal, γεμάτο παιχνίδια που απεικονίζουν άγρια ζώα, πλάι σε κοτομπουκιές και μίνι χάμπουργκερ. «Τα ζώα φάρμας είναι αόρατα, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε αυτά όπως ακριβώς συμβαίνει και στα διηγήματα και στις ταινίες, όπου παραμένουν αόρατα μέσα σε κουτάκια με φαστ φουντ με τη μορφή χάμπουργκερ και κοτομπουκιών»3
Στην ανάλυση των Stewart και Cole, τα μηνύματα που διατρέχουν με συνέπεια τη διήγηση των ταινιών, ιστοριών και διαφημίσεων για παιδιά είναι:
Τα ζώα φάρμας είναι ζώα εργασίας, αντικείμενα που αντικαθίστανται όταν χαλάσουν ή απουσιάζουν εξ' ολοκλήρου, ενώ τα σαρκοβόρα άγρια ζώα και κατοικίδια έχουν συχνά χαρακτήρες ιδιαίτερα εξελιγμένους που τα καθιστούν «ανθρωπόμορφα» ώστε να νοιαζόμαστε γι’ αυτά.
Ένα παιδί πρέπει να χάσει τη συμπόνια του για τα ζώα ώστε να γίνει ένας ώριμος ενήλικας, σαν να επρόκειτο για ιεροτελεστικό πέρασμα στην ενήλικη ζωή (ένα θέμα που βλέπουμε στα «My Friend Flicka” και «Το βιβλίο της Ζούγκλας»)
Η αξία των ζώων ορίζεται ανάλογα με τη χρησιμότητά τους για τον άνθρωπο. «Τα ζώα σώζονται αν υπερβούν το είδος τους και αποκτήσουν «ανθρώπινα χαρακτηριστικά»4 Τέτοια υπέρβαση συμβαίνει στους πρωταγωνιστές των ταινιών «Baby το ζωηρό γουρουνάκι», «Οι κότες το’ σκασαν» και «Happy Feet», κι έτσι γλιτώνουν από την φυσική τους μοίρα που είναι να είναι θηράματα).
Τα ζώα φάρμας είναι αντικείμενα ή παραγωγικά στοιχεία στα οποία δεν θα πρέπει να δίνουμε ατομικά χαρακτηριστικά, όπως κάνουμε με τα κατοικίδιά μας. Απόδειξη αυτή της υποβίβασης σε αντικείμενο είναι ο τρόπος που διαφημιστές και κινηματογραφικοί δημιουργοί αναφέρονται σε διαφορετικά κομμάτια κρέατος ως χοιρινό ή χάμπουργκερ, αντί της χρήσης του ονόματος του κάθε ζώου.
Η μυθολογική (μη-επιστημονική) ιδέα ότι οι άνθρωποι είναι στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, και γι’ αυτό το να τρώμε ζώα κατώτερα από εμάς είναι κομμάτι του κύκλου της ζωής (κεντρικό θέμα στην ταινία «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών). Στην ταινία αυτή, τα φυτοφάγα ζώα δεν έχουν ονόματα, δεν έχουν φωνές, δεν έχουν ίχνος ευφυΐας, και στερούνται ατομικών χαρακτηριστικών, ενώ τα λιοντάρια (όντας σαρκοφάγα στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας) έχουν πλούσιους και πολύπλοκους χαρακτήρες. «Η ταινία «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών» απεικονίζει το αυστηρό και αμετάβλητο ιεραρχικό μοτίβο κοινωνικών σχέσεων, και την κατανάλωση κρέατος ως όχι απλά φυσική, αλλά ως ιερό καθήκον προς τον «κύκλο της ζωής».5
Αλλά ίσως πιο σημαντικό είναι πως η έρευνα των Stewart και Cole απογυμνώνει και φανερώνει σε κοινή θέα τα δόγματα με τα οποία έχουν εκπαιδευτεί γενιές επί γενεών σε ότι αφορά τα ζώα που προορίζονται για τροφή. Και το γεγονός ότι ζούμε σε μία εποχή που τέτοιες απόψεις αμφισβητούνται και ξεσκεπάζονται σημαίνει πως η ηθική μας πυξίδα ίσως μας δείχνει ένα νέο μονοπάτι κατανόησης της τροφής, των ζώων και των εαυτών μας. Οι καιροί που ζούμε, το απαιτούν.
1 Stewart and Cole, The Conceptual Separation of Food and Animals in Childhood, 2011
2 A Free from Harm member who wishes to remain anonymous
3, 4, 5 Stewart and Cole, The Conceptual Separation of Food and Animals in Childhood, 2011
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στο www.humanespot.org που έφερε στο προσκήνιο αυτή την μελέτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου